Yoxud “Avtotest” 25-o`rinda turuvchi muammo uchun harakat qilmoqdami?
Bugun Komil Allamjonovning “Yagona imtihon markazi” qoshida tayyorlov kurslari ochish niyati borligi haqidagi videosi e`lon qilindi. Bir oz avval Rost24.uz saytida ham aynan monopoliya o`rnatayotgan “Yagona imtihon markazi” haqida material e`lon qilingan edi.
Komil Allamjonov bu tashkilotni o`ziga tegishliligini tan olib, ushbu so`zlarni o`z sahifasiga yozib qo`ydi:
“Guvohnomani osongina olmoqchi bo`lganlarga maslahatim – o`qib, bilim oling, mashina haydashni ko`chada emas, avtomaktabda o`rganing va sizga sifatli ta`lim berilishini talab qiling. Chunki, o`qimas ekansiz, ming vallomati bo`lsangiz ham, endi haydovchilik guvohnomasini ololmaysiz!”.
Aslidachi..? Chet el tajribasida bu holat qanday? Avtomaktabda o`qish o`limlar sonini kamaytira oladimi? Masalaning asl mohiyatidan qochib qolmayapmizmi?
“Prava”ni avtomatlashtirish, inson omilini kamaytirish masalaning eng oxirida turibdi.
Iqtisodchilar Behzod Hoshimov va Botir Kobilov aynan kun mavzusi bo`layotgan yo`l harakati qoidalari, avtomaktablardagi tahsil va haydovchilik guvohnomasi haqida xalqaro tajribalarga tayangan holda fikrlar aks etgan podkast e`lon qilishdi.
Botir Kobilov: -Yo`l harakati doirasida yuz berayotgan avtohalokatlarga asosan nimalar sababchi bo`lyapti? Bunga asosan haydovchilik guvohnomasini olish osonligini, yo`l qoidalarini bilmaydiganlar ham osonlik bilan olayotganini ro`kach qilishadi, odatda. Qanchalik bu fikr haqiqatga yaqin?”
Behzod Hoshimov: - Yaxshi savol, to`g`risini aytsam lekin yo`l harakati natijasida nobud bo`layotgan insonlar soni nimaga ko`paymoqda, koviddan ham ko`p, nimaga tinch bo`lgan davlatda bunday o`limlar soni ko`p bo`lishi bu g`ayritabiiy holat. Tabiiy savol tug`iladi, albatta. Agar sababi nima deb bitta ro`yxat qiladigan bo`lsak, aytaylik 15 ta sababi bo`lsa, men 15 tadan 25-o`ringa “prava” olish muammosini qo`ygan bo`lar edim. Ya`ni “Nimaga ko`p odam o`lyapti?” degan savolga asosiy javob odamlar “prava”ni pulga sotib olyapti yoki avtomaktablarda yomon o`qib yo`lga chiqyapti, degan narsani men ko`rsatmagan bo`lardim rostini aytsam. Nimaga, sababi qo`pol qilib aytadigan bo`lsam, nafaqat yo`l qoidasini bilmaydigan, balki qanaqadir jonzot qo`ysangiz ham, o`sha jonzotda imkoniyat bo`lishi kerakmas qoidalarni buzishga. Bu bilan nima demoqchiman, haydovchilar va piyodalarda rag`batlar tizimini joriy etishimiz kerakki, ularda o`sha qoidalarni buzishga hech qanday asos bo`lishi kerakmas. Biz asosiy narsa qolib ketib, muhim bo`lmagan ishlarga e`tibor qaratyapmiz. Masalaning echimi imtihon jarayonlarini avtomatlashtirish orqali kuchaytirish bilan hal bo`lib qolmaydi. Qurbonlarning ko`p bo`layotganiga yoki yo`l harakati qoidalari buzilayotganiga sabab bu ularni bu qoidalarni bilmasligida emas, balki bilib turib bu qoidalarga amal qilmayotganida, aslida. Muammo insonlarning bilimida emas, amalida. Ko`p narsalarni bilamiz, lekin o`shanga amal qilmaymiz.
Testni bunday qiyin qilish axborot masalasini echadi, rag`bat masalasini emas
Toshkentdan ko`ra Amerikada mashina haydash ancha oson. AQShda haydovchilik guvohnomasi olishingiz uchun tentak bo`lmasangiz bo`ldi. Maymundan sal farqlansangiz bo`ldi. Mening Amerikada yashaydigan do`stim aytadiki, “sen Toshkentda mashina haydagan bo`lsang, demak oyda ham hayday olasan” deydi. Chunki u juda ko`p mamlakatlarga borgan, hamma joyni qandayligini yaxshi biladi, haydaydi. Lekin Toshkentga kelganda yo`llardan qo`rqib haydovchi oladi.
Mashina haydashni bilgan odam testdan albatta o`ta olishi kerak
Agar o`ta olmasa, demak bu test xato qurilgan bo`ladi. Testni maqsadi biladigan va bilmaydiganlarni ajratish, aslida. AQShning Medison shahrida shaxsan o`zim haydovchilik guvohnomasiga test topshirganman, xuddi test savollari 5-sinf o`quvchisiga berilganday edi. Bu er yana AQShning eng qiyin test oladigan joyi deyiladi. Amerikada o`zi umuman avtomaktablar ham yo`q. Maqsad mashina haydashni bilsangiz bo`ldi, “prava” beramiz deyiladi. Nima uchun Amerika haqida gaplashgan muhim chunki Amerika dunyoda eng avtomobillashgan mamlakat. Amerikada haydovchilik guvohnomasi olish osonligiga qaramay o`limlar soni yildan yilga keskin kamaymoqda. Hukumat albatta ko`plab qonunlar qabul qilib, tartibga solib shu natijaga etib keldi. Yo`l qoidasini buzish juda ham qiyin, chunki struktura kuchli ishlab chiqilgan.
Jazo muqarrar bo`lish kerak
“Prava”ni avtomatlashtirish, inson omilini kamaytirish masalaning eng oxirida turibdi. Rulda kim bo`lishidan qat`i nazar u “zamministrning xotini” bo`ladimi, “zaministrning eri” bo`ladimi, maymun bo`ladimi, qanaqadir jonzot bo`ladimi kim rulda o`tirishdan qat`i nazar jazo muqarrar bo`lish kerak. Bu juda muhim” deya aytib o`tgan iqtisodchilar.
O`zbekistondagi yo`llar infratuzilmasi yaxshi ishlab chiqilmagan
Bundan tashqari ular O`zbekistondagi yo`llarning infratuzilmasi to`g`risida ham yaxshi fikrlar aytib o`tdi:
“O`zbekistondagi yo`llar infratuzilmasi yaxshi ishlab chiqilmagan. Piyodalar o`tish joylardagi svetoforlar minuti juda tez. Men yugurib o`tib, bazo`r ulguraman. Lekin qolganlarchi? Qisqa svetaforlar yoki piyodalar o`tadigan yo`laklarni kam qilishimiz, bu o`limlar sonini oshiradi. Tezlikni tutuvchi narsalar qo`yish, nafaqat kameralar orqali balki umuman tez haydash imkonini qoldirmaslik kerak” deya iqtisodchilar suhbatini yakunlashdi.
Xalqaro tajribani ko`rgan iqtisodchilar fikrlaridan kelib chiqqanda, har tomonlama o`ylab, keyin qanaqadir qaror yoki echimga kelishimiz kerak. Chunki bu masala bevosita inson salomatligi bilan bog`liq. Bu erda mashina harakati emas, inson omili birinchi o`rinda turishi kerak. Bu esa, albatta, bitta haydovchilik guvohnomasi olish bilan hal bo`lib qoladigan masala emas…
Mavzuga oid maqolalar:
Prezident Allamjonovning “potensial qotillar" haqidagi ayblovlarini yo`qqa chiqardi
УЗ
