O`zbekiston demokratiya indeksida 10 balldan 2 ball oldi

O`zbekiston 2024 yilda “The Economist” jurnali tarkibidagi Economist Intelligence Unit tahliliy bo`limi tomonidan tuzilgan demokratiya indeksida 0,2 ball yo`qotdi va shunga qaramay, umumiy reytingda boshqa davlatlardagi yomonlashuvlar hisobiga  2 pog`ona yuqoriladi. Bu haqda “Economist Intelligence Unit” tomonidan e`lon qilingan hisobotda aytildi.

Markaziy Osiyodagi vaziyat

Ma`lumotlarga ko`ra, Markaziy Osiyoning besh davlatidan ikkitasi – Turkmaniston va Tojikistonda demokratiya darajasi juda past. Demokratiya indeksi barcha mintaqa davlatlarida pasaygan yoki o`zgarishsiz qolgan. Turkmaniston hanuz 1.66 indeks bilan mintaqada oxirgi o`rinda – 161. Bu ko`rsatkich 2020 yildan beri o`zgarmagan. Tojikistonning indeksi esa 2023 yilda 1.94 bo`lgan bo`lsa, 2024 yilda 1.83 ga tushib ketgan. Bu Prezident Imomali Rahmon siyosiy tizimni to`liq nazorat qilayotgani bois siyosiy ishtirok ko`rsatkichlarining yomonlashuvi bilan izohlangan.

“O`zbekiston ham 2024 yilda biroz pasaydi – 2.12 dan 2.10 ga tushdi, biroq boshqa davlatlardagi yomonlashuvlar hisobiga ikki pog`ona yuqorilab, o`rnini yaxshiladi”, deyiladi hisobotda.

Shu tariqa O`zbekiston umumiy reytingda 2 pog`ona yuqorilab, 146-o`rindan joy olgan.

Markaziy Osiyo mamlakatlari ichida Qirg`iziston demokratiya bo`yicha etakchi bo`lib qolmoqda, garchi 2024 yilda bu mamlakat ham o`z ko`rsatkichlarini yomonlashtirgan bo`lsada – 2023 yildagi 3.72 indeksdan 3.52 ga tushgan. Qayd etilishicha, bu pasayishga asosiy sabab – saylov jarayoni tanazzulga uchragani va OAVga bosim kuchaygani bo`lgan.

Qozog`iston esa o`z pozisiyasini saqlagan holda 3.08 indeks bilan avtoritar rejimlar guruhida qolmoqda. Jahon reytingida esa u 118-o`rinni egallagan.

Markaziy Osiyo va Evrosiyo Iqtisodiy Ittifoqi (EOII) mamlakatlari orasida eng yuqori demokratiya indeksiga ega davlat — Armaniston bo`ldi: 5,35 ball va jahon bo`yicha 82-o`rin, bu esa ushbu davlatga gibrid rejimdagi davlatlar toifasida qolish imkonini bermoqda. Mintaqadagi boshqa mamlakatlar esa avtoritar rejimlar sifatida qayd etilgan.

Demokratiya inqirozi butun dunyoni qamrab olmoqda

Tadqiqotda qayd etilishicha, demokratiya inqirozi faqat alohida mintaqalar emas, balki butun dunyoni qamrab olgan.

Demokratiyadan keng ko`lamda umidsizlik indeks asosida o`tkazilgan so`rovnomalar bilan tasdiqlanadi. Ushbu ma`lumotlar odamlarning demokratiya holatidan noroziligiga sabab bo`lgan omillarni tushunishga yordam beradi. Ma`lumki, rasmiy demokratik institutlarning mavjudligi ijtimoiy qo`llab-quvvatlovni ta`minlash uchun etarli emas, ayniqsa bu institutlar ta`sir kuchini yo`qotib, qarorlar saylanmagan tuzilmalar tomonidan qabul qilinayotgan bo`lsa”, deya ta`kidlaydi “Economist Intelligence Unit” mutaxassislari.

Ma`lumot uchun, ushbu reytingda demokratiyani baholash tizimi oddiy: eng yaxshi ko`rsatkichga ega davlat 10 ball oladi. Natijalarga ko`ra, mamlakatlar to`liq yoki to`liq bo`lmagan demokratiyalar, gibrid yoki avtoritar rejimlar deb tasniflanadi.