Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti (MHTI) ekspertlari tomonidan oilalarning ijtimoiy-iqtisodiy holati mazkur oila farzandlarining akademik natijalariga qanday ta`sir qilishi o`rganildi.
Tadqiqotda O`zbekistonda PISA—2022 so`rovi orqali olingan natijalardan foydalanilgan bo`lib, so`rov orqali respublikaning turli hududlari bo`yicha 15 yoshli o`quvchilar(jami 202 ta maktabdan 7 293 nafar o`quvchi)ning javoblari jamlangan.
Bunda uy-xo`jaliklari oilaning ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishiga qarab o`sish tartibida guruhlangan.
Aniqlanishicha, yuqori o`nlikda joylashgan oilalarning farzandlari quyi o`nlikdagi oilalarning farzandlariga nisbatan matematika fanidan 43,7 ball, o`qish fanidan 39,8 ball va tabiiy fanlardan 36,7 ball yuqori natija ko`rsatgan. Ya`ni ijtimoiy-iqtisodiy holati yaxshi bo`lgan oilalarning farzandlari yuqorida keltirilgan fanlardan yaxshi baho olgan.
Repest moduli asosida qilingan tadqiqot natijalaridan ma`lum bo`lishicha, ijtimoiy-iqtisodiy holat indeksining 1 birlikka ijobiylashishi bola ko`rsatkichini matematika fanidan 9,5 ballga, o`qish fanidan 9,2 ballga va tabiiy fanlardan 7,9 ballga yaxshilaydi.
Kutilganidek, ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishi bo`yicha quyi o`nlikdagi (ijtimoiy-iqtisodiy past bo`lgan) oilalarning farzandlari uy vazifalarini bajarmaydigan o`quvchilarning 6,7 foizini tashkil qilgan. Yuqori o`nlikdagi oilalar farzandlarining bu jarayondagi ulushi esa – 3,3 foiz.
Tadqiqot xulosasida yozilishicha, O`zbekistonda o`quv haftasi davomida haq evaziga mehnat qiladigan 15 yoshli o`quvchilar orasida ijtimoiy-iqtisodiy holati past bo`lgan oilalarning bolalari ko`proq uchraydi. Ya`ni har 3 nafardan 1 nafari o`qish payti ishlaydi.
Ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishi yuqori o`nlikda bo`lgan oilalarda esa bu sal pastroq – har 4 nafardan 1 nafari.
Tahlil natijalariga ko`ra, o`quvchilarning uy vazifalarini bajarmasligi PISA test sinovi natijalarini o`rtacha 16 ballga, haq evaziga mehnat qilish esa 37 ballga kamaytiradi.
Tadqiqotda o`quvchilarning darsdan oldin nonushta qilishi ham tahlil qilingan.
Ma`lum bo`lishicha, o`quvchilarning darsdan oldin nonushta qilmasligi PISA test sinovi natijalarini o`rtacha 20 ballga salbiylashtiradi. Nonushta qilmaslik ko`proq kambag`al oilalarning farzandlariga ta`sir qiladi va ular nonushta qilmaydigan yuqori daromadli oilalarning farzandlariga nisbatan 34 ball kamroq oladi.
O`quv haftasi davomida darsdan avval nonushta qilmaydigan o`quvchilar ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishiga ko`ra quyi o`nlikda joylashgan oilalar farzandlarining 13,6 foizini, yuqori o`nlikda joylashgan oilalar farzandlarining esa 9,5 foizini tashkil qiladi.
MHTI ekspertlari davlat ta`lim qonunchiligida maqsadli ko`rsatkichlarni xalqaro test sinovlari natijalari orqali aniq hamda bir vaqtning o`zida guruhlar kesimida (yuqori-quyi daromadli oila farzandlari, shahar-qishloq va hokazo) belgilashni, ijtimoiy himoyaga muhtoj oilalar yashaydigan hududlardagi maktablarda sinov tariqasida bepul tushlik hamda nonushta berish tizimini joriy etishni taklif qilmoqda.
Ma`lumot uchun, O`zbekistonda maktablardagi bepul tushlik davomatni 8 foizga oshirishi tadqiqot davomida isbotlangan.
УЗ
-middle.jpg)
-middle.jpg)
