Turkiston shahidlari nomi bizga kerak emasmi? «O`zarxiv» tarixiy hujjatlarni qachongacha maxfiylikda saqlaydi?

30 yil davomida O`zbek milliyotchiligini uyg`otish uchun deyarli besamar harakatlar bo`ldi. Vatanparvarlik ruhini uyg`otish uchun o`tkazilgan tadbirlar quruq tashviqotlarga aylanib qoldi. Haqiqiy tarix «Biz kimmiz?», «Bizning ozodligimiz uchun qanday kurashlar bo`lgan?», «Kim bizning ozodlik uchun kurashgan?», «Shahidlarimiz kim edi?», degan savollarga javob to`laligicha hujjatlar tili bilan ochiqlanmadi.

Turkiston xonlik va amirliklarida qanchalar beshafqat urushlar kechgani haqidagi hujjatlar arxiv tashkilotlarida chang bosib qolib ketdi. Uni o`rganuvchilarga nisbatan ma`lum to`siqlar, moliyaviy talablarning borligi bugun ba`zi yozuvchilarimiz tomonidan ochiqlanmoqda. Shahidlarni o`rganuvchilar oldidagi to`siqlar esa shahidlar kimligini ham bilmaydigan, Turkiston millatparvarlarini eslamaydigan avlodni tarbiyalamoqda. Axborot va ommaviy kommunikasiyalar agentligida «O`zarxiv» tomonidan o`tkazilgan matbuot anjumanida mazkur muammolarni saytimiz muxbiri o`rtaga tashladi.

Rost24.uz muxbiri «O`zarxiv» mutasaddilariga arxiv, tarixiy ma`lumotlar bilan shug`ullanuvchi olim hamda yozuvchilarga rus bosqinchiligiga oid ma`lumotlar nima uchun berilmayotgani sababini surishtirdi. Hamda tarixiy hujjatlar sir saqlanishida davom etsa haqiqiy tarix qachon yoziladi?», deya agentlik rahbariyatiga yuzlandi.

«O`zarxiv» agentligi direktori Ulug`bek Yusupov «Yaqinda Rost24.uz internet saytida e`lon qilingan maqolani misol qilib, maqolada ko`tarilgan masalaga quyidagicha izoh berdi. «To`g`ri shu kunga qadar ko`pgina hujjatlarimiz nafaqat yaqin tarixga balki,1917 yilgacha bo`lgan hujjatlarimiz ham bizda yopiq edi. Lekin 2019 yildagi qaror qabul qilingandan keyin aynan mana shu hujjatlarni maxfiylikdan chiqarish bo`yicha vazifa belgilangandi. Biz bu vazifani amalga oshirishni boshlaganmiz, faqat bu jarayon ko`p vaqtni talab etadi. Hozir biz 3 ta bosqichda hujjatlarni raqamlashtirib ularni maxfiylikdan chiqardik. O`tgan yili ham ba`zi hujjatlar maxfiylikdan chiqarilib, ochiq fondga o`tkazilgan», dedi U. Yusupov.

Tadbirda agentlik rahbariyatidan «O`zarxiv» ayrim tarixiy hujjatlarni taqdim etgani uchun yozuvchilarga hammuallif bo`lish talabini qo`ygani haqidagi ma`lumotga ham oydinlik kiritilishi so`raldi. Agentlik vakili ushbu ma`lumotni rad etdi.

«Nabijon Boqiyni e`lon qilingan postlaridan keyin o`zlari bilan ko`rishdik. Ular bepul olishni istayotganlari uchun biz hamkorlik ya`ni loyiha sifatida olib chiqishni taklif qilganmiz. Bu erda «O`zarxiv» agentligi hech qanday mualliflikni da`vo qilolmaydi. Chunki mualliflik to`g`risidagi qonunda ham mualliflik sotilmasligi qayd etilgan. Faqat huquqi sotilishi mumkin. Buni biz sotib olish va unga da`vogar bo`lish niyatida ham emasmiz. Yozuvchimizga ham takliflarni aytdik, ular bir taklifni qabul qildilar. Lekin bir narsani aytish kerak arxivlarda hujjatlar bilan ishlash, ulardan foydalanish bepul, ya`ni xohlagan fuqaro xoh tadqiqotchi bo`ladimi, xoh talaba bo`ladimi ilmiy yo`nalishda faoliyat yuritayotgan bo`ladimi arxivdagi o`quv zallarimizga kelib ishlashlari bepul», deya javob berdi agentlik direktori Ulug`bek Yusupov.

Tarixiy hujjatlarni taqdim etish uchun «O`zarxiv» agentligi 50 million so`mdan ortiq mablag` talab qilinganini da`vo qilgan Nabijon Boqiy ayni damda «O`zarxiv» bu hujjatlar uchun 25 million so`m to`layotganini ma`lum qilgan. Shuningdek, u agentlik hujjatlarni taqdim etgani uchun asarga hammualliflik qilishni so`raganlarini bildirgan edi.

Eslatib o`tamiz, mazkur mavzu yuzasidan saytimizda «Taniqli adib Sardor Umrzoqovdan maxfiy hujjatlarni ochiqlashni so`ramoqda» nomli maqola e`lon qilingan.