Maktabgacha ta`lim tizimi xarob ahvolga kelayapti, lekin hukumat vazirning kamchiliklariga negadir ko`z yumadi. NEGA?
Qishloqlarda bolalar haligacha bog`chalarda emas, chang ko`chalarda bolaligini o`tkazmoqda.
Maktabgacha ta`lim tizimidagi statistik ma`lumotlar bu yo`nalishda yillar davomida yirik o`zgarishlar kuzatilmayotganini ko`rsatmoqda. Sarflangan mablag`lar ko`lami esa katta.
O`zbekistonda eng kam oylikni MTM xodimlari oladi...
Muammolar qachon hal bo`ladi?
Maktabgacha ta`lim tizimi O`zbekistonning eng og`riqli masalalaridan biri hisoblanadi. Bu tizimdagi muammolarni 2018 yildayoq Prezident Shavkat Mirziyoev ham sanab o`tgan edi:
“Andijon, Namangan, Samarqand, Farg`ona va Jizzax viloyatlarida o`tkazilgan o`rganishlar natijalariga e`tibor qaratildi. Masalan, Andijon viloyatidagi 87 ta mahallada bironta ham bolalar bog`chasi yo`qligi, 84 ta bog`cha filialini mustaqil muassasaga aylantirish yoki davlat-xususiy sheriklik asosida nodavlat bog`chalarini tashkil etish bo`yicha tuman hokimliklari tomonidan aniq choralar belgilanmagani tanqid qilindi.
Viloyatda mavjud 451 ta maktabgacha ta`lim muassasasidan 200 tasida oziq-ovqat mahsulotlarini saqlash uchun maxsus ombor yo`q, sovutkich, shkaf va stol-stullar etishmaydi. Shuningdek, hanuzgacha 123 ta bog`chaga ichimlik suvi tashib keltiriladi, 71 tasining atrofi o`ralmagan, 134 tasida musiqa xonalari jihozlanmagan, 420 tasida kichik kutubxonalar tashkil etilmagan.”
Yuqorida sanab o`tilgan muammolar bugungi kunga qadar o`z echimini topgani yo`q.
Yuqorida muammolar sanalganidan 3 yil o`tib, ya`ni 2021 yilda ham hali maktabgacha ta`lim bilan qamrab olinmagan tumanlar talaygina.
“53 ta tumanda bog`chalar etishmaydi. Masalan, Surxondaryo viloyatining Bandixon, Denov, Qumqo`rg`on, Qashqadaryo viloyatining Chiroqchi, Qamashi va Kitob, Toshkent viloyatining Yangiyo`l tumanlarida qamrov darajasi juda past”.
Rost24.uz saytiga fuqorolardan poytaxtimizning o`zida ko`plab bog`chalar ta`mirtalab ahvoldaligi haqida murojaatlar kelib tushgan. Ularga ko`ra, Yangihayot tumanidagi 248, 99, 21, 24, 53, 204, 206-bog`chalar qurilishi hali bitmagan.
Qashqadaryo viloyati Koson tumanidagi “Binafsha” bolalar bog`chasi, Chust tumanidagi 63-bog`cha esa uzoq yillardan buyon avariya holatida. Koson tumani matbuot kotibi bilan bog`langanimizda, qishloqda xususiy bog`chalar borligi, lekin davlat bog`chasini ta`mirlash uchun hali byudjetdan mablag` ajratilmaganini ma`lum qildi.
“Navbatim kelgunicha bolam maktabni bitirdi”
Davlat bog`chalariga bolalarni berish oson emas. Avvalo bolangizni tibbiy ko`rikdan o`tkazasiz, ariza topshirib ro`yxatdan o`tasiz va uzoq muddat navbatingizni kutasiz.
Bugungi kunda ota-onalar farzandlarini davlat bog`chalaridan ko`ra, xususiy bog`chalarga berishni afzal bilishmoqda. Sababi oddiy! Xususiy bog`chalar ovqatlantirish, sanitariya hamda ta`lim berish sifati bo`yicha davlat bog`chalaridan ancha ustun turadi.
2021 yil fevral holatiga ko`ra, Toshkent shahrining o`zida 147 ta xususiy bog`chalar mavjud bo`lib, ularning narxi oyiga 1,5 milliondan boshlanib 5,5 milliongacha. Bunday narxni hammaning ham cho`ntagi ko`taravermaydi. Chunki o`zbek xalqi bolajon bo`lib, agar bitta oilada ikkita bog`cha yoshidagi bola bo`ladigan bo`lsa farzandining yaxshi ta`lim olishini, yaxshi ovqatlanishini istagan ota-onadan 11 million so`m faqat bog`cha uchun to`lash talab etiladi. Agar narx qimmatlik qiladigan bo`lsa farzandingizni davlat bog`chalariga berishingiz mumkin. Faqatgina bog`chaga olib borishdan avval farzandingizning qornini yaxshilab to`ydirishingiz, qaytganda ham yana ovqatlantirishingiz kerak. Chunki davlat bog`chalarida farzandingiz uchun to`yimli bo`lgan, u yoqtiradigan oziq-ovqatlar doim ham bo`lavermaydi. Ta`lim berish sifati haqida-ku gapirmasa ham bo`laveradi.
Biz yuqorida sanab o`tgan kamchiliklar ko`proq Toshkent shahri va boshqa viloyat markazlaridagi davlat bog`chalariga tegishli. Qishloqlarda esa bunday kamchiliklar yo`q. Chunki qishloqlarda bog`chalarning o`zi yo`q! Bo`lganda ham xususiy va ularning narxi qishloq odamlari uchun qimmatlik qilmoqda.
Statistik ma`lumotlar to`g`rimi? O`zbekistonda bolalarning necha foizi maktabgacha ta`lim bilan qamrab olingan?
Maktabgacha ta`lim vazirligining ma`lumotlariga ko`ra, 2021 yilga kelib bog`cha yoshidagi 2,7 million nafar bolaning 61 foizi maktabgacha ta`lim bilan qamrab olingan.
Ammo bunday yuqori raqamlarga ishonish juda qiyin.
Bizning tahlilimizcha,
2019 yilda tug`ilgan bola bugun 2 yosh – 815,9 ming nafar,
2018 yilda tug`ilgan bolalar 3 yosh - 768,3 ming nafar
2017 yilda tug`ilgan bolalar 4 yosh – 715,5 ming nafar
2016 yilda tug`ilgan bolalar 5 yosh – 726,2 ming nafar
Demak, 2016 — 2019 yillarda jami 3 million 26 ming bola tug`ilgan va ularning 2 million 995 mingtasi bugun bog`cha yoshida. (jami 30,8 ming bola o`lgan)
Statistika qo`mitasining yana boshqa ma`lumotida qayd etilishicha, 2021 yil yanvar holatiga ko`ra, maktabgacha ta`lim tashkilotlarida tarbiyalanayotgan bolalarning jami soni 1.2 million nafarni tashkil etishi yozilgan. Bu esa bugungi kunda bog`cha yoshidagi bolalarning atigi 40 foizi maktabgacha ta`lim bilan qamrab olinganini isbotlaydi. Prezident esa 2023 yilda maktabgacha ta`lim qamrovini 75 foizga etkazish topshirig`ini bergan.
Eng kam oylik bog`cha xodimlarida
Maktabgacha ta`lim tashkilotlarida jami 116 996 nafar tarbiyachi ishlaydi. Rost24.uz sayti tomonidan “Qaysi sohada ishlovchilar eng kam oylik olmoqda?” nomli so`rovnoma o`tkazilgan va unda qatnashgan 27752 respondentlarning 50 foizi Bolalar bog`chalari xodimlari, deya ovoz bergan.
Agrepina Shinning o`zi ham Kun.uz saytiga bergan intervyusida Maktabgacha ta`lim sohasi xodimining nufuzi past bo`lishiga uning maoshi kam bo`lgani ham muhim omil bo`lganini aytib o`tgan edi. Ammo uning aytishicha, 2018 yilda tegishli xodimlarning oylik ish haqi ikki marta 40 foizdan 70 foizgacha oshirildi. Kadrlar hamma narsani hal qiladi.
Prezident 2021 yil yakunida maktabgacha ta`lim qamrovini 65 foizga, 2023 yilda esa 75 foizga etkazish lozimligini aytgan va byudjetdan 600 milliard so`m subsidiya ajratilishini ma`lum qilgandi.
Ajratilayotgan mablag`lar bog`cha qurishga, ta`lim, oziq-ovqat sifatini yaxshilashga, tarbiyachilarning maoshini ko`tarishga sarflanmayotgan bo`lsa, qaerga sarflanyapti?
Maktabgacha ta`lim vazirligi bilan bog`langanimizda bog`chalarning qurilishi bitmayotganiga covid-19 pandemiyasini sabab sifatida keltirdi. Pandemiya vaqtida qanchadan-qancha ko`p qavatli imoratlar qurilishi tugallanayotgan bir paytda, bolalarning bilim oladigan, o`ynab-kuladigan joyi – bog`chalarning bitmayotgani juda kulguli holat.
Yuqorida tizimda kuzatilayotgan muammolar talaygina ekani dalillar bilan keltirib o`tildi. Ammo, bu kamchiliklarga qaramay Agreppina Shin lavozimi ham huddi tizimdagi muammolar kabi yillar davomida o`zgarmas qolmoqda. Vazir Shinga bunday immunitetni kim bergan?
Ma`lumot o`rnida, Bosh vazir Abdulla Aripov va Maktabgacha ta`lim vaziri Agripina Shin qachonlardir hamkasb bo`lishgan. Aripov 2012 yil avgustda MTS aloqa operatori bilan bog`liq mojarolar sabab Bosh vazir o`rinbosari lavozimidan bo`shatilgan. Podrobno.uz dagi xabarga ko`ra, hukumatdan haydalgan Aripov 2013 yildan 2016 yilgacha Toshkent axborot texnologiyalari kasb-hunar kollejida katta o`qituvchi bo`lib ishlagan.
Bu vaqtda esa kollej direktori Agrippina Shin edi.
Hukumatga Aripov qaytgandagn so`ng, ya`ni 2017 yilda Agripina Shin Maktabgacha ta`lim vaziri lavozimiga tayinlandi.
УЗ
