Markaziy Osiyo suv xo`jaligini muvofiqlashtirish bo`yicha davlat komissiyasi 2025-2026 yillarning vegetasiyadan tashqari davrida suv olish limitlari va suv omborlarining ish tartibini kelishib oldi. Unga ko`ra, 2026 yilda O`zbekiston Amudaryodan 22 milliard kub metr, Sirdaryodan 3 347 milliard kub metr suv oladi.
Amudaryodagi suv balansi
Komissiyani Amudaryo bo`yicha ikkita — mamlakatlarga etarli suv bormi va ko`p dalalar hamda millionlab odamlar yashaydigan quyidagi oqim darajasini saqlab qolishning uddasidan chiqildimi kabi masalalar ko`proq qiziqtirgan.
Ta`kidlanishicha, umuman olganda, mavsum oson kechmagan. Kerki nazorat stvori (daryoning eng yuqori nuqtasi)da suvlilik me`yorga nisbatan 93% atrofida bo`lib, bir yil oldingiga nisbatan bir oz past bo`lgan. Bahorda suv oqimi keskin o`zgarib turgan, ammo avgust va sentyabr oylarida, tog`larda muzliklarning erishi kuchayganida, suv odatdagidan ko`payib, me`yorning 115 foizigacha etgan. Bu mavsum oxiriga kelib suv omborlarida quyi oqim uchun zarur bo`lgan hajmni to`plashga yordam bergan.
Mamlakatlar vegetasiya davrida Amudaryo bo`yicha tasdiqlangan limitlarning taxminan 86 foizidan foydalangan. Tojikiston o`z hajmining qariyb 83 foizini, Turkmaniston — qariyb 92 foizini, O`zbekiston — qariyb 82 foizini ishlatgan. Kerki stvoridan pastda haqiqiy foydalanish umumiy limitning 87,4 foizini tashkil etgan.
Nurek va Tuyamo`yin suv omborlari tartibga solinadigan o`tkazish rejimida ishlagan. Birinchisi oqimning tebranishini tekislagan, ikkinchisi esa suvni pastki oqimga tezkor ravishda etkazib bergan. Shu tufayli dalalar va aholi punktlarini suv bilan ta`minlashda jiddiy uzilishlar yuz bermagan.
Sirdaryo: irmoqlar me`yordan yuqori, ammo suv omborlarida suv tanqisligi
2024 yilda yilda Sirdaryo bo`ylab vaziyat murakkabroq kechgan. O`zbekiston gidrometeorologiya markazining prognozlari havzaning turli qismlarida suv me`yorning 70 foizidan 105 foizigacha bo`lishini ko`rsatgan. Amalda esa yuqori suv omborlarida umumiy oqim kutilganidan ham yuqori bo`lgan — 6 119 million kub metr yoki me`yorning 119 foizini tashkil etgan.
Bu yaxshi yangilikdek tuyulishi mumkin, ammo mavsum oxirida suv omborlarining o`zida rejalashtirilganidan kamroq suv borligi aniqlangan.
To`xtag`ul suv ombori yarim milliard kub metrdan ortgan, Andijon suv ombori 320 million kub metrga yaqinlashgan, Chorvoq suv ombori esa 428 million kub metrga etmagan. “Bahri Tojik” va “Shardara” o`zanli suv omborlarida esa tanqislik mos ravishda 217 va 576 million kub metrni tashkil etgan.
Umuman olganda, kaskad bo`yicha prognozga nisbatan qariyb 2,1 milliard kub metr suv etishmagan. Shu bilan birga, 2024-2025 yillardagi vegetasiyadan tashqari davrda kaskaddan rejalashtirilganidan ko`ra ko`proq — deyarli 1,8 milliard kub metr suv oqizilgan.
O`zandagi sanitariya oqimini ushlab turish va mamlakatlarni quyi oqim bo`ylab suv bilan ta`minlash uchun ko`proq suv o`tkazish zarur edi.
Ayrim suv omborlarida tanqislik bo`lsa-da, Sirdaryo bo`ylab 2025 yilgi sug`orish mavsumi jiddiy muammolarsiz o`tgan. O`tgan yillardagi zaxiralar, qo`shimcha oqim va Qozog`iston, Qirg`iziston, Tojikiston va O`zbekiston xizmatlarining kelishilgan ishi bunga yordam bergan.
Qishda va bahorda suv qanday taqsimlanadi?
Davlatlararo muvofiqlashtiruvchi suv xo`jaligi komissiyasi yig`ilishida mamlakatlar 2025-2026 yillarda bo`lajak vegetasiyalararo davrda suvdan qanday foydalanishni kelishib olishdi.
Amudaryo bo`yicha 2025 yil oktyabrdan 2026 yil oktyabrgacha suv xo`jaligi yiliga suv olishning umumiy limiti qariyb 55,4 milliard kub metr miqdorida belgilandi. Shundan 15,9 milliard kub metri sovuq davr — oktyabrdan aprelgacha bo`lgan davrga to`g`ri keladi.
Tojikistonga yiliga 9,8 milliard kub metr, Turkmaniston va O`zbekistonga 22 milliard kub metrdan ajratildi.
Oqimning katta qismi — 44 milliard kub metr — daryoning quyi oqimini ta`minlaydigan Kerki gidropostiga o`tishi kerak.
Orol dengizi va Amudaryo deltasi uchun suv hajmi alohida belgilandi. Ya`ni, 4,2 milliard kub metr, ularning yarmi qish va erta bahorda etkazib beriladi. Toshhovuz viloyati, Xorazm viloyati va Qoraqalpog`iston irrigasiya tizimlariga sanitariya-ekologik oqimlar yana 800 million kub metrni tashkil etadi.
Bu suv tanqisligi sharoitida yashayotgan Orolbo`yi aholisi va qirg`oq bo`yi ekotizimlarini saqlab qolish uchun muhimdir.
Sirdaryo bo`yicha vegetasiyadan tashqari davrda suv olishning umumiy limiti 4,219 milliard kub metrni tashkil etadi. Qozog`iston “Do`stlik” kanali orqali 460 million kub metr, Qirg`iziston — 47 million, Tojikiston — 365 million kub metr suv oladi, asosiy ulush O`zbekistonga — 3,347 milliard kub metrga to`g`ri keladi.
Ushbu ko`rsatkichlar kutilayotgan oqimni, suv omborlaridagi zaxiralarni va daryo o`zanida ekologik oqimni saqlab qolish zaruratini inobatga olgan holda hisoblangan.
Suv omborlari qanday ishlaydi?
Komissiya eng yirik suv omborlarining ish rejimlarini ham tasdiqlagan. Prognozlarga ko`ra, Nurek suv ombori taxminan 10,5 milliard kub metr suv bilan vegetasiyadan tashqari davrga kiradi va uni taxminan 9,7 milliard kub metr bilan yakunlaydi.
Tuyamo`yin mavsumni taxminan 4,5 milliard kub metr zaxira bilan boshlaydi va bahorga kelib hajmni 3,4 milliard kub metrgacha kamaytiradi. Ikkala gidrouzel ham Turkmaniston va O`zbekistonda sug`orishni ta`minlash va Amudaryo o`zanida tirik oqimni saqlab qolish uchun suvni asta-sekin quyi oqimga uzatadi.
Sirdaryo bo`yicha To`xtag`ul, Andijon va Chorvoq suv omborlaridagi umumiy suv zaxiralari vegetasiyadan tashqari davr boshida taxminan 10,6 milliard kub metrni tashkil etadi, bu me`yordan bir oz past.
“Bahri Tojik” va “Shardara”da taxminan 2,6 va 1,65 milliard kub metr bo`lishi kutilmoqda.
Sirdaryo havzasidagi suv omborlarida qish boshlanishiga qadar taxminan 14,9 milliard kub metr suv bo`ladi — bu o`rtacha yillik hajmning 90 foiziga to`g`ri keladi. Bu tanqidiy vaziyat emas, ammo zaxira miqdorini kamaytiradi, shu sababli kaskadning ish tartibi ehtiyotkorona bo`ladi.
УЗ
-middle.jpg)
-middle.jpg)
