Markaziy bank 2025 yilda makroiqtisodiy rivojlanishdagi noaniqliklar va risklarni sanadi. Bu haqda 2024 yilning to`rtinchi choragidagi pul-kredit siyosati to`g`risidagi hisobotda aytiladi.
Tashqi noaniqliklar va xatarlar
Markaziy bankning fikricha, dunyoda proteksionistik kayfiyatning kuchayishi va savdo cheklovlarining ortishi global ta`minot zanjirlarida muammolarga olib kelishi mumkin. Bu, o`z navbatida, global inflyasiyaning hozirgi pasayish tendensiyasini o`zgartirib, inflyasiya bosimining uzoqroq muddat saqlanib qolishi ehtimolini oshirishi mumkin.
Bundan tashqari, global inflyasiya risklarining kuchayishi sharoitida markaziy banklar pul-kredit siyosatini yumshatishni kechiktirishi mumkin, bu esa arzon pulga egalikni qiyinlashtiradi.
Dunyoda davom etayotgan geosiyosiy keskinliklar (mojarolar, sanksiyalar, savdo urushlari) ham xomashyo va oziq-ovqat mahsulotlari narxining yanada oshishiga olib kelishi mumkin. Xususan, jahon bozorida oziq-ovqat narxining o`sishi kelajakda O`zbekistonda ichki narxlarga bosimni kuchaytirishi mumkin.
Bundan tashqari, sanksiyalar xavfining ortishi to`lovlar va etkazib berishdagi kechikish tufayli tashqi savdo va pul o`tkazmalariga salbiy ta`sir ko`rsatadi.
Ichki noaniqliklar va xatarlar
«Energetika islohoti»ning navbatdagi bosqichida 2025 yil aprel oyida yuridik shaxslar uchun energiya tariflarining o`zgarishi ishlab chiqarish tannarxining oshishiga va xo`jalik yurituvchi sub`ektlar inflyasion kutilmalarining tezlashishiga olib kelishi mumkin, deya kutmoqda regulyator.
Bundan tashqari, aprel oyida kompressor yonilg`i quyish shoxobchalari uchun tabiiy gazning ulgurji narxining oshishi, o`z navbatida, transport xarajatlarining o`sishi natijasida mahsulot tannarxiga ta`sir qilishi mumkin.
Bundan tashqari, iqtisodiyotdagi yuqori investision faollik va aholi real daromadlarining sezilarli o`sishi iste`mol talabini qo`llab-quvvatlashda davom etishi mumkin, bu esa kelajakda talab omillari ta`sirining saqlanib qolishiga, ya`ni inflyasiyaning oshishiga olib keladi.
O`zbekistonda 1 apreldan elektr energiyasi va gaz narxlarining navbatdagi oshirilishi rejalashtirilgan — bu hukumat qarorida 2024 yil apreldan ko`zda tutilgan.
Xavf ssenariysi
O`tgan yilning noyabrida Markaziy bank 2025 yilga va 2026−2027 yillarga mo`ljallangan pul-kredit siyosatining asosiy yo`nalishlarini tasdiqlagandi. Unda iqtisodiy rivojlanishning asosiy, muqobil va xavfli ssenariylari nazarda tutilgan.
Inflyasiya jarayonlarining umumiy pasayishiga qaramay, 2027 yilga borib inflyasiyaning 5 foizlik maqsadli darajasiga erishishni sekinlashtirishi mumkin bo`lgan ichki va tashqi omillarning ta`siri ehtimoli saqlanib qolmoqda.
Iqlim xavfi. Iqlim o`zgarishi qishloq xo`jaligi va oziq-ovqat narxlariga ta`sir qiladi. Masalan, 2022 yil boshida ob-havoning g`ayritabiiy sovuq bo`lishi ishlab chiqarish ko`rsatkichlariga salbiy ta`sir ko`rsatgan, 2023 yilda esa beqaror iqlim sharoiti meva-sabzavot hosildorligini pasaytirib, narxlar oshishiga sabab bo`ldi. 2024 yilda yaxshi sharoitlar oziq-ovqat mahsulotlariga deinflyasiya ta`sirini ko`rsatdi. Kelajakda iqlimning beqarorligi inflyasiyani oshirishi mumkin.
Nomonetar omillar. Faol islohotlar va tarkibiy o`zgarishlar vaqtincha inflyasiya kutilmalarini oshirishi va asosiy inflyasiyaga bosimni oshirishi mumkin. Agar inflyasiya uzoq vaqt davomida yuqori darajada saqlanib qolsa, Markaziy bank pul-kredit siyosatini kuchaytirishga majbur bo`ladi.
Fiskal rag`batlantirish. Agar jiddiy risklar yuzaga kelsa, rag`batlantiruvchi byudjet siyosatini kuchaytirish mumkin, bu esa taklif cheklangan holda talabning oshishiga olib keladi. Bu qo`shimcha inflyasiya bosimini keltirib chiqaradi va byudjet taqchilligining ortib ketishiga olib kelishi mumkin.
Energiya xatarlari. Cheklangan ta`minot sharoitida energiya resurslariga talabning ortishi taqchillik va uzilishlarga, ishlab chiqarish xarajatlarining oshishiga va inflyasiya bosimining kuchayishiga olib kelishi mumkin. Bunday sharoitda pul-kredit siyosatining samaradorligi pasayadi.
УЗ
