Vazirlar Mahkamasining «Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot institutining Farg`ona ilmiy tajriba stansiyasini tashkil etish to`g`risida» gi qarori loyihasi muhokamadan o`tsa bir guruh tadqiqotchi olimlar ko`chada qolishi mumkin. Qaror loyihasida O`zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi genetika va o`simliklar eksperimental biologiyasi institutiga tegishli tajriba hududi yangi tashkil etilishi kutilayotgan Farg`ona ilmiy tajriba stansiyasiga ajratib berilishi ko`rsatilgan. Bundan xavotir olgan olimlar endilikda, xorijga ketishdan o`zga chora yo`qligi haqida yozishmoqda.
Genetika va o`simliklar eksperimental biologiyasi instituti katta ilmiy xodimi Baxtiyor Rasulovning yozishicha, institutga tegishli erlar anchadan buyon bo`lib olinyapti. Hatto tadqiqot uchun ajratilgan erlarda uylar ham qurilgan. Quyida olimning fikrlari bilan tanishing:
Ishlayotgan institut kimga xalaqit beryapti?
Normativ-huquqiy hujjatlar loyihalari muhokamasi portalida Sabzavot, poliz ekinlari va kartoshkachilik ilmiy-tadqiqot institutining Farg`ona ilmiy tajriba stansiyasini tashkil etish to`g`risida O`zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi Qarori loyihasi e`lon qilinibdi. Meni hayratga solgan narsa boshqa institutga ilmiy tajriba stansiyasi qilib berilayotgan er hozirda institutimizning tajriba stansiyasi hisoblanadi.Ushbu tajriba stansiyasida O`zbekistonning Farg`ona vodiysi va unga qo`shni davlatlar tuproq-iqlim sharoitlariga mos keladigan paxta va bug`doy navlari seleksiyasi, urug`chiligi bilan shug`ullaniladi. Institut olimlari tomonidan ko`plab istiqbolli navlar seleksiya qilingan va Farg`ona tajriba stansiyasida ko`paytiriladi. Shuningdek, ilmiy loyihalar, dissertasiyalar bajariladi.
Meni qayg`uga solayotgan birinchi jihat – ishlayotgan, asta oyoqqa turayotgan institutning erlarini olib qo`yish mantiqqa to`g`ri keladimi?
Meni juda va juda ko`nglimni og`ritayotgan ikkinchi jihat – institutimizning erlarini olib qo`yilayotgani. Avvalroq, institutning Toshkent viloyati Zangiota tumanidagi 32 ga tajriba dalasi qay bir klasterga olib berildi. Hozir o`t-o`lanlar o`sib yotibdi, ishonmasangiz borib ko`ring. Bu institut uchun juda katta zarba bo`ldi. Sababi, institutning asosiy yo`nalishi g`o`za, bug`doy va soya navlari, tizmalarini yaratish, ularni ko`paytirish, urug`chiligini yo`lga qo`yish bo`lib, bu ishlar uchun dala kerak. Dala bo`lmasa bu ishlar amalga oshirilmaydi. Institutimizning aksariyat laboratoriyalari g`o`za va bug`doy seleksiyasi, urug`chiligi, genetikasi, o`simliklar biokimyosi va fiziologiyasi, molekulyar biologiyasini tadqiq etishga ixtisoslashgan. Dunyo g`o`za navlari genofondini saqlaydigan alohida laboratoriya mavjud bo`lib, unda 40 yaqin olimlar, doktorantlar faoliyat olib borishadi.
Meni shokka tushirgan uchinchi jihat – Do`rmon tajriba dalamizning 2 ga maydonini Fanlar akademiyasining hozirgi rahbariyati tomonidan hovli qilib bo`lib olinishi bo`ldi. Qurilishlar avjida.
Nazarimda, O`zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi genetika va o`simliklar eksperimental biologiyasi institutini tugatish bo`yicha ishlar amalga oshirilmoqda. Asosiy yo`nalishi qishloq xo`jaligi bilan bog`liq institutning erlari olib qo`yilsa olimlar tajribalarini qaerda bajaradi?
Eng qizig`i, 2017 yilda Prezidentimiz Farg`ona viloyatiga tashrifi chog`ida ushbu tajriba stansiyasiga tashrif buyurgan, bu erdagi ishlarga yuqori baho bergan, ayrim mutasaddilarga ilmiy loyihalarni amalga oshirishga yordam berishni tayinlagan, bu vazifalar bo`yicha yo`l xaritasi tuzilgan va shu asosda qator loyihalar boshlangan edi. Vazirlar Mahkamasi qaror loyihasini tayyorlashdan avval Prezident ko`rsatmalarini bir karra o`qib chiqqanida maqsadga muvofiq bo`lardi.Eng og`riqli masala, Fanlar Akademiyasi bu safar ham oddiy tomoshabin bo`lib turibdi. Amalda, Fanlar akademiyasi va Qishloq xo`jaligi tasarrufidagi institutlar raqobatchi hisoblanadi. Har ikki tizim qishloq xo`jaligiga navlar etkazib berishda raqobatlashadi. Lekin, raqobatchi tizimga FAning qarshilik qilmagani qiziq. Aslidaku, men FA rahbariyatidan ijobiy narsalar kutmay qo`yganman.
Menda birinchi savol: ishlayotgan institutni chopish o`rniga qo`llab-quvvatlash kerak emasmi? Ilmiy salohiyat tomonidan, komil ishonch bilan ayta olaman, institutimizda yuqori H-indeksli olimlar juda ko`p va bu jihat bilan O`zbekistonda etakchi. Hammamizning ilmiy yo`nalishimiz o`simlik, biologiya; erimiz tortib olinsa asosiy qurolimizdan ayrilamiz. Tajriba stansiyasi bo`lmagan institutni amalda yopsa ham bo`ladi, sababi, unda ilm bo`lmaydi. Ikkinchi savolim: biz olimlar siz rahbarlarga nima yomonlik qildik? Nega institut hali qo`lini, hali oyog`ini chopishga shoshasizlar? Yoki, O`zbekistonga o`simliklar genetikasi kabi fan kerak emasmi? Axir, birgina shu institut o`simliklar, mikroorganizmlar genetikasi bo`yicha hozircha faoliyat olib bormoqda, unga yordam bermayapsizlar, hech bo`lmasa, to`g`anoq bo`lmanglar!
Ushbu postimdan muddao, ilm-fan taqdiriga befarq bo`lmagan jamiki rahbarlardan bizga – O`zbekiston Respublikasi Fanlar Akademiyasi genetika va o`simliklar eksperimental biologiyasi institutiga yordam berishingizni iltimos qilaman. Iltimos, erlar olib qo`yilmasin. Usiz ilm qilolmaymiz.Institutda bu yil har qachongidanda yoshlar ko`p, ular aro yo`lda qolib ketmasin.
Biz O`zbekistonga kerakmiz.
УЗ
