2022 йил учун дунёдаги ядровий кучлар рўйхатига ўнта йирик давлат киритилган.
Қайси давлатлар ядровий салоҳиятга эга эканлиги ва у қандай бирликларда аниқлангани ҳақидаги маълумотлар Стокгольм Халқаро тинчлик тадқиқот институти ва Business Insider маълумотларига асосланади.
Бугунги кунга келиб қайси давлатлар ядро қуролига эга эканлиги расман маълум.
Ядро қуролига эга эканлиги ҳақида миш-мишлар бўлсада, аммо Эрон бундан мустасно. Эрон расмийлари буни ўзлари учун яратишларини айтадилар. Ҳозиргача Эроннинг атомдан фойдаланиши МАГАТЕ назорати остида эди, бироқ тез орада мавжуд ҳолат ўзгариши мумкин. 2020 йил 6 январдан бошлаб Эрон АҚШга эҳтимолий зарба бериш учун ядровий қурол яратиш бўйича ядровий келишувга қўйилган сўнгги чекловлардан воз кечди. Шунингдек, Эрон ядросининг каллаклар сони ва ядро синов ҳақида маълумот йўқ.
2022 йилда ядро қуролига эга давлатлар рўйхатига Ғарб оламини даҳшатга солган КХДР ҳам киритилган. Шимолий Кореянинг атом билан қизиқиши ўтган асрнинг ўрталарида, АҚШнинг Пхенянни бомбардимон қилиш режаларидан чўчиган Ким Ир Сен СССР ва Хитойга ёрдам сўраб мурожаат қилганида бошланган. Ядро қуролини ишлаб чиқиш 1970 йилларда бошланган, 1990 йилларда сиёсий вазият яхшиланиши билан тўхтаб қолган ва вазият кескинлашиши билан уни ривожлантирган. 2004 йилдан бери КХДР ядро синовларини ўтказиб келади. Корея ҳарбийлари ушбу ҳаракатларни зарарсиз мақсадларда, коинотни ўрганиш учун ишлатишини айтишади.
Шимолий Корея ядро каллакларининг аниқ сони номаълумлиги кескинликни янаям оширади. Баъзи маълумотларга кўра, уларнинг сони 20 дан ошмайди, бошқа манбааларга кўра 60 тагача етади.
Исроил ҳеч қачон ядро қуроли бор ёки йўқлигини айтмаган. Вазиятнинг кескинлиги Исроилнинг ядро қуролини тарқатмаслик тўғрисидаги шартномани имзолашдан бош тортгани билан изоҳланади. 1979 йилда Жанубий Атлантикада ядровий портлашларга ўхшаш ёруғлик чақнашлари қайд этилганидан бери Исроил ядровий бомба яратиш салоҳиятига эга эканлиги ҳақида миш-мишлар учрайди. Маълумотларга кўра, Исроил ёки Жанубий Африка ёки иккала давлат бу синов учун жавобгардир. Исроилнинг ядро каллаклар сони 80 та атрофида эканлиги айтилади.
1974 йилда (биринчи марта) муваффақиятли портлатилган ядровий зарядга қарамай, Ҳиндистон ўзини ядровий давлат сифатида расман ўтган асрнинг охирида тан олди. 1998 йил май ойида учта ядровий қурилмани портлатиб юборган, шундан сўнг Ҳиндистон кейинги синовлардан бош тортишини эълон қилган. Ядро каллаклар сони 120 – 130 та атрофида.
Ҳиндистон ва Покистон умумий чегарага эга бўлган ва доимий душманлик ҳолатида бўлган ҳолда ядро қуроли бўйича кураши ажабланарли эмас. 1974 йилдаги Ҳиндистон бомбардимонидан сўнг қўшни Покистон 1998 йилда Чагаи полигонида бир нечта ядровий бомбаларни портлатиб, ўз синовларини ўтказди. Ядро каллаклари сони 130-140 атрофида.
Буюк Британия ядровий бешликдаги ўз ҳудудида синов ўтказмаган ягона давлатдир. Британияликлар Австралия ва Тинч океанида барча ядровий синовларни афзал кўрган бўлсалар, 1991 йилдан бошлаб уларни тўхтатишга қарор қилинди. Ядро каллаклар сони 215 та атрофида.
Хитой ядро қуролига эга бўлмаган давлатларга ядровий зарба бермаслик (ёки бериш билан таҳдид қилмаслик) мажбуриятини олган ягона давлатдир. 2011 йил бошида Хитой ўз қуролларини фақат минимал даражада ушлаб туришини эълон қилди. Бироқ Хитой мудофаа саноати шундан сўнг ядро каллакларини олиб юришга қодир бўлган тўрт турдаги янги баллистик ракеталарни ихтиро қилди. Шундай қилиб, ушбу "минимал"нинг аниқ миқдорий ифодаси масаласи ёпиқлигича қолмоқда. Биринчи ядро синовини 1964 йилда синаб кўрган бўлса, 1996 йилдан синовларни тўхтатганлиги айтилади. Ядро каллаклар сони 270 та атрофида.
Ҳаммаси бўлиб Франция икки юздан ортиқ ядровий қурол синовларини ўтказди, улар ўша пайтдаги Франция мустамлакаси Жазоирдаги портлашлардан бошланган.
Франция бошқа ядровий давлатларнинг тинчлик ташаббусларида иштирок этишдан доимий равишда бош тортди. У 1950 йилларнинг охирида ядровий синовлар мораторийига қўшилмади, 1960 йилларда ядровий синовларни тақиқлаш тўғрисидаги шартномани имзоламади ва ядро қуролларини тарқатмаслик тўғрисидаги шартномага фақат 1990 йилларнинг бошларида қўшилди. Биринчи ядро синови 1960 йилда амалга оширилган, сўнггиси 1995 йилда. Ядровий каллаклар сони 300 та атрофида.
Америка дунёдаги энг қудратли армияга эга бўлган, ядровий портлатишни амалга оширган биринчи давлат, шунингдек, жанговар вазиятда 1945 йилда (Хиросима ва Нагасаки, Япония) ядро қуролидан фойдаланган биринчи ва ягона давлатдир. Ўша вақтдан бери Қўшма штатлар 100 дан ортиқ турли модификациядаги 66 500 та ядро қуролини ишлаб чиқарди. АҚШ ядровий қуролларининг асосий тўплами сув ости кемаларидаги баллистик ракеталардир. Қизиғи шундаки, Қўшма штатлар (Россия каби) 2017 йилнинг баҳорида ядро қуролидан тўлиқ воз кечиш бўйича бошланган музокараларда иштирок этишдан бош тортди. АҚШ ҳарбий доктринаси Америка ўзининг ҳам, иттифоқчиларининг хавфсизлигини ҳам кафолатлаш учун етарлича қурол-яроғни сақлаб қолганлигини таъкидлайди. Бундан ташқари, Қўшма Штатлар ядро қуролига эга бўлмаган давлатлар ядровий қуролларни тарқатмаслик тўғрисидаги шартнома шартларини бажарса, уларга зарба бермасликка ваъда берган. 1992 йилда охирги ядро синовини амалга оширган. Ядро каллаклар сони 6800 та атрофида.
2022 йилда дунёдаги 1 рақамли атом энергетикаси. Қуролларнинг бир қисми СССР парчаланганидан кейин Россияга мерос бўлиб қолган мавжуд ядро каллаклари собиқ иттифоқ республикалари ҳарбий базаларидан олиб ташланган. 2022 йил 19 февралда Россия стратегик тўхтатувчи ядровий кучларнинг қанотли ва баллистик ракеталарни учириш билан кенг кўламли машқларини ўтказди. Илк синовини 1949 йилда амалга оширган. Ядро каллаклар сони 7000 та атрофида.
Эслатиб ўтамиз, Россия – Украина кескинлиги фонида Путин дунёга ядро қуроли билан таҳдид қилганди. Rost24.uz сайти Россия ядро қуролларининг “қизил тугма”си кимларнинг қўлидалиги ҳақида материал тайёрлаган.
УЗ
