Ўзбекистон демократия индексида 10 баллдан 2 балл олди

Ўзбекистон 2024 йилда “The Economist” журнали таркибидаги Economist Intelligence Unit таҳлилий бўлими томонидан тузилган демократия индексида 0,2 балл йўқотди ва шунга қарамай, умумий рейтингда бошқа давлатлардаги ёмонлашувлар ҳисобига  2 поғона юқорилади. Бу ҳақда “Economist Intelligence Unit” томонидан эълон қилинган ҳисоботда айтилди.

Марказий Осиёдаги вазият

Маълумотларга кўра, Марказий Осиёнинг беш давлатидан иккитаси – Туркманистон ва Тожикистонда демократия даражаси жуда паст. Демократия индекси барча минтақа давлатларида пасайган ёки ўзгаришсиз қолган. Туркманистон ҳануз 1.66 индекс билан минтақада охирги ўринда – 161. Бу кўрсаткич 2020 йилдан бери ўзгармаган. Тожикистоннинг индекси эса 2023 йилда 1.94 бўлган бўлса, 2024 йилда 1.83 га тушиб кетган. Бу Президент Имомали Раҳмон сиёсий тизимни тўлиқ назорат қилаётгани боис сиёсий иштирок кўрсаткичларининг ёмонлашуви билан изоҳланган.

“Ўзбекистон ҳам 2024 йилда бироз пасайди – 2.12 дан 2.10 га тушди, бироқ бошқа давлатлардаги ёмонлашувлар ҳисобига икки поғона юқорилаб, ўрнини яхшилади”, дейилади ҳисоботда.

Шу тариқа Ўзбекистон умумий рейтингда 2 поғона юқорилаб, 146-ўриндан жой олган.

Марказий Осиё мамлакатлари ичида Қирғизистон демократия бўйича етакчи бўлиб қолмоқда, гарчи 2024 йилда бу мамлакат ҳам ўз кўрсаткичларини ёмонлаштирган бўлса-да, 2023 йилдаги 3.72 индексдан 3.52 га тушган. Қайд этилишича, бу пасайишга асосий сабаб – сайлов жараёни таназзулга учрагани ва ОАВга босим кучайгани бўлган.

Қозоғистон эса ўз позициясини сақлаган ҳолда 3.08 индекс билан авторитар режимлар гуруҳида қолмоқда. Жаҳон рейтингида эса у 118-ўринни эгаллаган.

Марказий Осиё ва Евросиё Иқтисодий Иттифоқи (ЕОИИ) мамлакатлари орасида энг юқори демократия индексига эга давлат — Арманистон бўлди: 5,35 балл ва жаҳон бўйича 82-ўрин, бу эса ушбу давлатга гибрид режимдаги давлатлар тоифасида қолиш имконини бермоқда. Минтақадаги бошқа мамлакатлар эса авторитар режимлар сифатида қайд этилган.

Демократия инқирози бутун дунёни қамраб олмоқда

Тадқиқотда қайд этилишича, демократия инқирози фақат алоҳида минтақалар эмас, балки бутун дунёни қамраб олган.

Демократиядан кенг кўламда умидсизлик индекс асосида ўтказилган сўровномалар билан тасдиқланади. Ушбу маълумотлар одамларнинг демократия ҳолатидан норозилигига сабаб бўлган омилларни тушунишга ёрдам беради. Маълумки, расмий демократик институтларнинг мавжудлиги ижтимоий қўллаб-қувватловни таъминлаш учун етарли эмас, айниқса бу институтлар таъсир кучини йўқотиб, қарорлар сайланмаган тузилмалар томонидан қабул қилинаётган бўлса”, дея таъкидлайди “Economist Intelligence Unit” мутахассислари.

Маълумот учун, ушбу рейтингда демократияни баҳолаш тизими оддий: энг яхши кўрсаткичга эга давлат 10 балл олади. Натижаларга кўра, мамлакатлар тўлиқ ёки тўлиқ бўлмаган демократиялар, гибрид ёки авторитар режимлар деб таснифланади.