Дунё бўйлаб ўсмир қизларнинг аҳволи яхшиланмоқда, бироқ сайёранинг барча ёш аёллари бу ўзгаришларни ҳис қилмаяпти ва ҳали қилиниши лозим бўлган ишлар кўп. Бу ҳақда UNICEF, БМТ Аёллар ташкилоти ва Plan International халқаро ноҳукумат ташкилоти томонидан тайёрланган ҳисоботда сўз боради. (https://news.un.org/ru/story/2025/03/1461966)
Тадқиқот муаллифларининг таъкидлашича, таълим соҳасидаги сезиларли ютуқларга қарамай, бутун дунё бўйлаб миллионлаб ўсмир қизлар ҳали ҳам мактабга бормайди, ҳаёт учун муҳим бўлган тиббий хизматлардан фойдаланиш имкониятига эга эмас ва болалар никоҳи, аёллар суннати, зўравонлик ва шафқатсиз муносабат каби зарарли амалиётларга дуч келмоқда.
Таълим
Сўнгги 20 йил ичида мактабга бормайдиган қизлар сони 39 фоизга камайган, бироқ 122 миллион қиз ҳали ҳам ўқимайди. Дунё бўйлаб ҳар 10 қиз ва ёш аёлдан тўрттаси мактабни тамомламайди. Айниқса, қишлоқ ҳудудларида яшовчи ва қашшоқ оилалардаги қизлар энг заиф тоифа ҳисобланади. Саводсиз қизлар ва ёш аёллар сони сўнгги 30 йилда деярли икки бараварга камайган, бироқ ҳали ҳам 50 миллион нафари ўқиш ва ёзишни билмайди. Кам даромадли мамлакатларда қизларнинг 90 фоизи интернетга кира олмайди, шу билан бирга, ўғил болалар қизларга қараганда икки баравар кўпроқ онлайн мулоқот қилиши мумкин.
Гендер зўравонлиги
Турмуш қурган ёки шериклик муносабатида бўлган қизларнинг тўртдан бири ўз жуфти томонидан зўравонликка учраган. Дунё бўйлаб 50 миллион қиз жинсий зўравонлик қурбони бўлган.
Зарарли амалиётлар
Аёллар суннати камроқ учрайдиган ҳолатга айланмоқда: масалан, Буркина-Фасо ва Либерияда бу амалиётга дучор бўлаётган қизлар сони сўнгги 30 йил ичида икки бараварга камайган. Бироқ ушбу амалиётни 2030 йилга қадар бутунлай йўқ қилиш учун бундай ўзгаришлар 27 баравар тезроқ содир бўлиши керак.
Қизларнинг 18 ёшгача турмуш қуриш ҳолати 25 йил олдингига қараганда камроқ кузатилмоқда. Бироқ ҳар бешинчи қиз ҳали ҳам болалик чоғида турмушга чиқмоқда. Ушбу соҳада энг катта ютуқларга Жанубий Осиё эришган бўлса, Лотин Америкаси ва Кариб ҳавзасида сўнгги 25 йил ичида ҳеч қандай тараққиёт кузатилмаган.
Саломатлик ва фаровонлик
Ўсмир қизлар орасида туғруқ статистикасининг сўнгги 30 йилда икки баравар камайганига қарамай, 2025 йилда 15-19 ёш оралиғидаги 12 миллион қиз она бўлиши кутилмоқда.
Ҳомиладорлик, айниқса хавфли бўлган 10-14 ёш оралиғидаги қизлар орасида эса кутилаётган туғруқлар сони 325 мингдан ошади.
Ҳисобот муаллифлари ўсмир қизларнинг ҳаётига тааллуқли сиёсий қарорларни қабул қилиш жараёнида уларнинг ўзларини иштирок эттириш, шунингдек, ёш аёлларнинг ҳуқуқ ва имкониятларини кенгайтиришни тавсия қилмоқда. Мутахассислар тараққиётга тўсқинлик қилаётган аниқ муаммоларга эътибор қаратиш зарурлигини таъкидлайди.
УЗ
